زخم بستر پس از سکته مغزی ، یک عارضه جانبی است که ممکن است در برخی بیماران سکته مغزی که دچار ضعف و محدودیت شدید حرکتی شده اند ، رخ دهد. سکته مغزی یک اختلال نورولوژیک شایع و یکی از عوامل اصلی مرگ و میر در سراسر جهان است که سالانه میلیون ها انسان را درگیری عوارض خود می کند. در بیماران مبتلا به سکته مغزی، فلج یک اختلال عملکردی شایع است که منجر به دوره های طولانی بستری شدن در بستر می‌شود و در نتیجه فشار پوست، آسیب و زخم ایجاد می‌شود و ریسک ایجاد زخم های فشاری را افزایش می دهد.
سکته مغزی زمانی اتفاق می افتد که چیزی جریان خون بخشی از مغز را مسدود می کند یا زمانی که یک رگ خونی در مغز می ترکد. در هر صورت، بخش‌هایی از مغز آسیب دیده یا می‌میرند. سکته مغزی می تواند باعث آسیب مغزی پایدار، ناتوانی طولانی مدت یا حتی مرگ شود. برای کارکرد صحیح، مغز شما به اکسیژن نیاز دارد. شریان های شما خون غنی از اکسیژن را به تمام قسمت های مغز می رسانند. اگر اتفاقی بیفتد که جریان خون را مسدود کند، سلول های مغز در عرض چند دقیقه شروع به مردن می کنند، زیرا نمی توانند اکسیژن دریافت کنند. این باعث سکته می شود. فیزیوتراپی سکته مغزی در منزل یکی از روشهای ضروری در توانبخشی بیماران سکته مغزی است.
دو نوع سکته مغزی وجود دارد:
سکته مغزی ایسکمیک
بیشتر سکته ها سکته های ایسکمیک هستند. سکته مغزی ایسکمیک زمانی اتفاق می افتد که لخته های خون یا ذرات دیگر رگ های خونی مغز را مسدود می کنند. رسوبات چربی به نام پلاک نیز می توانند با تجمع در رگ های خونی باعث انسداد شوند.
سکته هموراژیک
سکته مغزی هموراژیک زمانی اتفاق می افتد که یک سرخرگ در مغز خون نشت کند یا پاره شود (باز شود). خون نشت‌شده فشار زیادی به سلول‌های مغز وارد می‌کند که به آنها آسیب می‌رساند.
زخم بستر پس از سکته مغزی
زخم بستر به بافت پوستی اطلاق می‌شود که عملکرد خارجی طبیعی خود را به دلیل فشار طولانی‌مدت از دست داده است، که مانع گردش خون و گردش بافت می‌شود و منجر به آسیب پوست و نکروز می‌شود. زخم های فشاری مناطقی هستند که به پوست و بافت های زیرین آسیب می رسانند که در اثر فشار یا اصطکاک مداوم ایجاد می شوند. این نوع آسیب پوستی می تواند به سرعت در هر فردی که تحرک کمتری دارد ایجاد شود، مانند افراد مسن یا کسانی که روی تخت یا صندلی بسته شده اند. فقدان جریان خون کافی در صورت عدم درمان می تواند باعث مرگ بافت آسیب دیده شود. درمان زخم بستر پس از سکته مغزی ممکن است دشوار باشد و در صورت عدم درمان می تواند عوارض جدی به همراه داشته باشد.
زخم های فشاری به چهار سطح طبقه بندی می شوند که عبارتند از:
- درجه I – تغییر رنگ پوست، معمولا قرمز، آبی، بنفش یا سیاه
درجه II – مقداری از دست دادن یا آسیب پوستی که شامل بالاترین لایه های پوست می شود
درجه III – نکروز (مرگ) یا آسیب به لکه پوست، محدود به لایه های پوست
درجه IV – نکروز (مرگ) یا آسیب به لکه پوست و ساختارهای زیرین مانند تاندون، مفصل یا استخوان.
بیماران سکته مغزی و مسن که مدت طولانی را در رختخواب می گذرانند. زخم‌های فشاری نه تنها بر کیفیت زندگی بیماران تأثیر می‌گذارند، بلکه می‌توانند تهدیدکننده زندگی نیز باشد. بروز زخم بستر در بیماران مبتلا به فلج ناشی از سکته مغزی بین 20 تا 70 درصد است. رابطه نزدیکی بین زمان بستری بیماران، خطر ابتلا به زخم فشاری و توانایی پرستاری وجود دارد. بنابراین مراقبت های توانبخشی در زمان مناسب و با کیفیت مناسب از اهمیت زیادی برخوردار است. توانبخشی و درمان زودهنگام و مناسب سکته مغزی راهی موثر برای کاهش خطر زخم فشاری در بیماران مبتلا به سکته مغزی است.
دلایل اصلی ایجاد زخم بستر پس از سکته مغزی
پس از سکته مغزی، بسیاری از افراد قادر به حرکت دادن بدن خود نیستند یا به دلیل ضعف عضلانی و از دست دادن حس در برخی مناطق بدن، مدت طولانی در یک وضعیت قرار می‌گیرند. این بی‌حرکتی می‌تواند به راحتی منجر به زخم بستر شود.
عدم تحرک : پس از سکته مغزی، بیماران ممکن است قادر به حرکت نباشند یا حرکت‌های محدودی داشته باشند، که این موضوع می‌تواند فشار طولانی‌مدتی بر برخی از نواحی بدن وارد کند.
کاهش جریان خون : سکته مغزی ممکن است باعث مشکلات عروقی و کاهش جریان خون در برخی نواحی بدن شود. کاهش جریان خون به پوست می‌تواند یکی از عوامل ایجاد زخم بستر باشد.
از دست دادن حس و ادراک : افراد پس از سکته مغزی ممکن است احساس درد یا ناراحتی در نواحی فشار دیده را تجربه نکنند و این باعث شود که متوجه ایجاد زخم بستر نشوند.
کاهش آگاهی و بیهوشی : در برخی موارد، بیماران سکته مغزی هوشیاری کامل ندارند و این وضعیت باعث می‌شود نتوانند به راحتی وضعیت خود را تغییر دهند یا نیاز به تغییر موقعیت را احساس کنند.
بی‌توجهی به پوست و مراقبت‌های بهداشتی : در برخی موارد، به دلیل مشکلات جسمی و حرکتی پس از سکته مغزی، بیماران یا مراقبان ممکن است نتوانند به درستی به پوست و بهداشت آن توجه کنند.
وضعیت بدنی نادرست در تخت : عدم استفاده از وسایل مناسب برای جلوگیری از فشار بر برخی نواحی بدن می‌تواند باعث ایجاد زخم بستر شود.
تغذیه نامناسب : کمبود مواد مغذی و ویتامین ها می‌تواند پوست را ضعیف و حساس به زخم‌ها کند.
بی‌اختیاری ادرار و مدفوع: وجود رطوبت مداوم بر روی پوست می‌تواند باعث نرم شدن پوست و افزایش احتمال ایجاد زخم بستر شود.
نواحی مستعد ایجاد زخم بستر در بیماران سکته مغزی:
- پاشنه
- آرنج
- کتف
- باسن
- دنبالچه
- پشت گوش
- پشت سر
پیشگیری از زخم بستر در بیماران سکته مغزی
تغییر وضعیت بدن به طور مرتب: تغییر وضعیت بدن هر دو ساعت یکبار می‌تواند از ایجاد فشار طولانی مدت بر روی یک نقطه از بدن جلوگیری کند.
استفاده از تشک‌های طبی و بالشتک‌های مخصوص: این محصولات می‌توانند فشار را بر روی نواحی حساس بدن کاهش دهند.
تغذیه مناسب: مصرف غذاهای حاوی پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی به بهبود روند بهبودی زخم‌ها کمک می‌کند.
مراقبت از پوست: شستشوی منظم پوست با آب ولرم و صابون ملایم و استفاده از مرطوب‌کننده‌ها برای جلوگیری از خشکی پوست بسیار مهم است.
کنترل بی‌اختیاری ادرار و مدفوع: استفاده از پوشک‌های مخصوص و تمیز نگه داشتن پوست می‌تواند از ایجاد زخم بستر جلوگیری کند.
در صورت مشاهده هرگونه علائم زخم بستر پس از سکته مغزی مانند قرمزی، تورم، درد یا ترشح از پوست، حتما با پزشک یا پرستار مشورت کنید. تشخیص و درمان زودهنگام زخم بستر می‌تواند از پیشرفت آن و عوارض ناشی از آن جلوگیری کند.
فیزیوتراپی سکته مغزی در منزل
فیزیوتراپی به عنوان یک روش درمانی موثر، نقش مهمی در پیشگیری، درمان و بهبود زخم بستر در این بیماران ایفا می‌کند.
نقش فیزیوتراپی در درمان زخم بستر پس از سکته مغزی
پیشگیری:
افزایش تحرک: فیزیوتراپیست با طراحی تمرینات مناسب، به بیمار کمک می‌کند تا تحرک خود را افزایش دهد و از ایجاد فشار مداوم بر نقاط خاصی از بدن جلوگیری کند.
تغییر وضعیت بدن: آموزش تغییر وضعیت بدن به صورت منظم، از ایجاد زخم بستر جلوگیری کرده و به بهبود زخم‌های موجود کمک می‌کند.
تقویت عضلات: تقویت عضلات اطراف زخم، به بهبود جریان خون در ناحیه آسیب‌دیده کمک کرده و روند ترمیم زخم را تسریع می‌کند.
درمان:
تسکین درد: فیزیوتراپیست با استفاده از تکنیک‌های مختلف مانند ماساژ و گرما درمانی، به کاهش درد و التهاب در ناحیه زخم کمک می‌کند.
تسهیل بهبود زخم: تمرینات خاص فیزیوتراپی، به بهبود جریان خون در ناحیه زخم کمک کرده و روند ترمیم را تسریع می‌کند.
جلوگیری از عوارض: فیزیوتراپی سکته مغزی در منزل به جلوگیری از عوارض ناشی از زخم بستر مانند عفونت و محدودیت حرکتی کمک می‌کند.
تمرینات فیزیوتراپی برای درمان زخم بستر
تمرینات تقویتی: تقویت عضلات اطراف زخم، به بهبود تحمل وزن و کاهش فشار بر روی زخم کمک می‌کند.
تمرینات کششی: افزایش دامنه حرکتی مفاصل، به بهبود گردش خون و کاهش اسپاسم عضلانی کمک می‌کند.
تمرینات تعادلی: بهبود تعادل و هماهنگی، به بیمار کمک می‌کند تا با اطمینان بیشتری حرکت کند و از خطر افتادن جلوگیری کند.
تحریک الکتریکی: استفاده از جریان الکتریکی برای تحریک عضلات، به تقویت عضلات ضعیف و بهبود گردش خون کمک می‌کند.
نکات مهم در فیزیوتراپی زخم بستر
ارزیابی دقیق: فیزیوتراپیست با ارزیابی دقیق وضعیت بیمار، برنامه درمانی مناسب را برای هر بیمار طراحی می‌کند.
همکاری با تیم درمان: فیزیوتراپیست با همکاری پزشک، پرستار و سایر اعضای تیم درمان، به ارائه بهترین خدمات به بیمار کمک می‌کند.
صبر و حوصله: بهبود زخم بستر نیاز به زمان و صبر دارد. بیمار باید به طور منظم تمرینات فیزیوتراپی را انجام دهد تا به نتیجه مطلوب برسد.