سکته مغزی (CVA) یک وضعیت پزشکی جدی است که زمانی رخ می دهد که در جریان خون رسانی به بخشی از مغز اختلال ایجاد شود. این وقفه در جریان خون می تواند منجر به آسیب به سلول های مغز شود و می تواند تأثیرات مهم و ماندگاری بر توانایی های فیزیکی و شناختی فرد داشته باشد. این عارضه مغزی نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد زیرا اگر به موقع درمان نشود می تواند منجر به عوارض شدید و حتی مرگ شود.
فیزیوتراپی سکته مغزی یک راهکار موثر در درمان و توانبخشی سکته مغزی است که کمک زیادی به تخفیف عوارض سکته مغزی و بهبود شرایط مبتلایان می کند. به دلیل اینکه بسیاری از بازماندگان سکته مغزی دچار ضعف و اختلال عملکرد حرکتی شده اند و مراجعه به کلینیک فیزیوتراپی برای آن ها دشوار است فیزیوتراپی سکته مغزی در منزل می تواند به عنوان یک راهکار بسیار مناسب به این عزیزان برای بهبود شرایط خود کمک کند.
انواع سکته مغزی
ایسکمیک: این شایع ترین نوع است و زمانی رخ می دهد که لخته خون یا تجمع پلاک رگ خونی تغذیه کننده مغز را باریک یا مسدود کند. در نتیجه، سلول های مغزی آسیب دیده اکسیژن و مواد مغذی کافی دریافت نمی کنند که منجر به آسیب یا مرگ آنها می شود.
سکته هموراژیک: این نوع سکته زمانی رخ می دهد که یک رگ خونی در مغز پاره شود و باعث خونریزی در داخل یا اطراف بافت مغز شود. افزایش فشار ناشی از خونریزی می تواند به سلول های مغز و ساختارهای اطراف آسیب برساند.
علائم سکته مغزی
علائم سکته مغزی بسته به محل و میزان آسیب مغزی می تواند متفاوت باشد، اما علائم و نشانه های رایجی که باید به آنها توجه کرد عبارتند از:
- بی حسی یا ضعف ناگهانی در صورت، بازو یا پا، به خصوص در یک طرف بدن. این ممکن است با شروع ناگهانی گیجی یا مشکل در صحبت کردن همراه باشد.
- مشکل دید ناگهانی در یک یا هر دو چشم، از جمله تاری دید یا دوبینی.
- سرگیجه ناگهانی، از دست دادن تعادل یا هماهنگی، که منجر به مشکل در راه رفتن یا سقوط ناگهانی می شود.
- سردرد شدید ناگهانی بدون علت شناخته شده، که اغلب به عنوان بدترین سردرد زندگی توصیف می شود.
اگر شما یا شخص دیگری هر یک از این علائم را تجربه کردید، بسیار مهم است که فورا به دنبال مراقبت های پزشکی باشید، زیرا درمان سریع می تواند به به حداقل رساندن آسیب مغزی و بهبود نتایج کمک کند.
علاوه بر علائم معمولی که در بالا ذکر شد، سکته مغزی همچنین می‌تواند باعث طیف وسیعی از علائم فیزیکی و شناختی دیگر نیز شود، بسته به ناحیه خاصی از مغز که تحت تأثیر قرار گرفته است. اینها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مشکل در درک یا صحبت کردن زبان
- مشکل در بلع
- از دست دادن حس یا سوزن سوزن شدن در یک طرف بدن
- فلج یا ضعف در یک یا چند اندام
- تغییر در بینایی یا ادراک
- غفلت فضایی، جایی که فرد ممکن است یک طرف بدن یا فضای خود را نادیده بگیرد
- مشکل در حافظه، استدلال یا حل مسئله
- تغییرات عاطفی مانند نوسانات خلقی، افسردگی یا اضطراب
توجه به این نکته ضروری است که همه سکته ها با علائم یکسان ظاهر نمی شوند و برخی افراد ممکن است ترکیبی از علائم مختلف را تجربه کنند. علاوه بر این، حملات ایسکمیک گذرا (TIAs)، همچنین به عنوان سکته های کوچک شناخته می شود، می تواند علائم مشابهی ایجاد کند، اما موقتی است و باعث آسیب دائمی مغز نمی شود. با این حال، TIA ها علائم هشداردهنده ای هستند که ممکن است در آینده سکته مغزی شدیدتری رخ دهد و نباید آنها را نادیده گرفت.
علل و عوامل خطر
- فشار خون بالا: فشار خون بالا و کنترل نشده می تواند عروق خونی را ضعیف کرده و خطر سکته های ایسکمیک و هموراژیک را افزایش دهد.
- آترواسکلروز: تجمع رسوبات چربی (پلاک) در شریان ها می تواند منجر به تشکیل لخته های خونی شود که جریان خون به مغز را مسدود می کند.
- بیماری‌های قلبی: فیبریلاسیون دهلیزی، اختلالات دریچه قلب و سایر بیماری‌های قلبی می‌توانند خطر لخته‌های خونی را افزایش دهند که ممکن است به مغز برود.
- سیگار کشیدن: استعمال دخانیات می تواند به رگ های خونی آسیب برساند و باعث تشکیل لخته های خونی شود.
- دیابت: دیابت با افزایش خطر تصلب شرایین و فشار خون بالا همراه است که هر دو در خطر سکته مغزی نقش دارند.
- چاقی: اضافه وزن می‌تواند به عوامل خطرزای مختلفی از جمله فشار خون بالا و دیابت کمک کند.
- سن: خطر این عارضه با افزایش سن، به ویژه پس از 55 سالگی افزایش می یابد.
- جنسیت: مردان و زنان در سنین مختلف پروفایل های خطر سکته مغزی متفاوتی دارند. با این حال، سکته مغزی می تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد.
- سابقه خانوادگی: سابقه خانوادگی سکته مغزی یا برخی عوامل ژنتیکی می تواند حساسیت را افزایش دهد.
- سکته قبلی: افرادی که قبلاً سکته مغزی را تجربه کرده اند در معرض خطر بیشتری برای سکته های بعدی هستند.
روشهای درمان سکته مغزی
سکته مغزی یک اورژانس پزشکی است که نیاز به اقدام سریع دارد. شناسایی علائم خطر نقش مهمی در درمان به موقع و اورژانسی دارد که عبارتند از :
- افتادگی صورت: آیا یک طرف صورت افتاده یا بی حس است؟ از فرد بخواهید لبخند بزند.
- ضعف بازو: آیا یک دست ضعیف است یا بی حس؟ از فرد بخواهید هر دو دست خود را بالا بیاورد.
- مشکل گفتار: آیا گفتار نامفهوم یا گیج کننده است؟ از فرد بخواهید یک جمله ساده را تکرار کند.
در صورت مشاهده هر یک از این علائم، فوراً با کمک پزشکی تماس بگیرید.
تشخیص سکته مغزی شامل آزمایش های تصویربرداری پزشکی مانند سی تی اسکن یا اسکن MRI است. گزینه های درمانی به نوع سکته مغزی و شدت آن بستگی دارد. سکته های مغزی ایسکمیک ممکن است با داروهایی که لخته های خون را حل می کنند، درمان شوند، در حالی که سکته های هموراژیک ممکن است نیاز به جراحی برای توقف خونریزی داشته باشند.
پس از سکته مغزی، توانبخشی مرحله حیاتی بهبودی است. فیزیوتراپی، گفتار درمانی و کاردرمانی به افراد کمک می کند تا توانایی های از دست رفته را بازیابند و مهارت های اساسی را دوباره بیاموزند.
فیزیوتراپی در منزل و کاردرمانی در منزل که توسط متخصصان و درمانگران با تجربه ما ارائه می شود ، نقش مهمی در بهبود شرایط بیماران پس از سکته مغزی دارد.
فیزیوتراپی سکته مغزی در منزل
فیزیوتراپی با تمرکز بر بهبود تحرک، قدرت، تعادل و توانایی های عملکردی، نقش مهمی در توانبخشی بازماندگان سکته مغزی ایفا می کند.
هدف فیزیوتراپی سکته مغزی در منزل به حداکثر رساندن پتانسیل فیزیکی و عملکردی فرد و کمک به بازیابی هر چه بیشتر استقلال است. این امر از طریق ترکیبی از درمان عملی، تمرینات و آموزش در مورد الگوهای حرکتی و استراتژی های مناسب برای جلوگیری از سکته مغزی در آینده حاصل می شود.
یکی از اجزای کلیدی فیزیوتراپی سکته مغزی در منزل مداخله زودهنگام است. تحقیقات نشان داده است که شروع توانبخشی در اسرع وقت پس از سکته مغزی می تواند منجر به نتایج بهتر و بهبودی سریعتر شود. در مرحله حاد سکته مغزی، تمرکز بر پیشگیری از عوارضی مانند انقباض، ضعف عضلانی و زخم بستر است.
فیزیوتراپیست ها با بیمار همکاری می کنند تا دامنه حرکتی او را بهبود بخشند، از سفتی ماهیچه ها جلوگیری کنند و به تحرک اولیه کمک کنند.
با پیشرفت بیمار به مراحل تحت حاد و مزمن بهبودی سکته مغزی، تمرکز بر بهبود تحرک، قدرت، تعادل و توانایی های عملکردی تغییر می کند. فیزیوتراپیست ها از تکنیک ها و روش های مختلفی برای دستیابی به این اهداف استفاده می کنند، از جمله:
تمرینات دامنه حرکتی: این تمرینات به حفظ یا بهبود انعطاف پذیری مفاصل و جلوگیری از سفتی کمک می کند. این ممکن است شامل تمرینات غیرفعال، با کمک فعال یا فعال برای حرکت دادن اندام های آسیب دیده در دامنه کامل حرکت آنها باشد.
تمرینات تقویت عضلات: تقویت عضلات ضعیف برای بهبود تحرک و توانایی های عملکردی بسیار مهم است. فیزیوتراپیست ها از انواع تمرینات و تکنیک های تمرین مقاومتی برای هدف قرار دادن گروه های عضلانی خاص تحت تاثیر سکته استفاده می کنند.
تمرین تعادل: بسیاری از بازماندگان سکته مغزی با مشکلات تعادلی مواجه می شوند که می تواند خطر سقوط و آسیب های بیشتر را افزایش دهد. فیزیوتراپیست ها از طریق تمریناتی که ثبات، هماهنگی و حس عمقی را به چالش می کشند، روی بهبود تعادل بیمار کار می کنند.
سایر جنبه های فیزیوتراپی
آموزش راه رفتن: اختلالات راه رفتن پس از سکته مغزی شایع است و فیزیوتراپیست ها نقش کلیدی در کمک به بیماران در بهبود الگوی راه رفتن و سرعت خود دارند. این ممکن است شامل تمرین راه رفتن با یا بدون وسایل کمکی مانند واکر یا عصا باشد.
فعالیت های عملکردی: فیزیوتراپیست ها همچنین بر کمک به بازماندگان سکته مغزی تمرکز می کنند تا توانایی خود را برای انجام کارهای روزمره، مانند لباس پوشیدن، تهیه غذا، یا استفاده از حمام به دست آورند. این ممکن است شامل تمرین فعالیت های خاص در یک محیط امن و کنترل شده باشد.
علاوه بر این تمرین‌ها و تکنیک‌ها، فیزیوتراپی سکته مغزی اغلب شامل آموزش و آموزش مکانیک مناسب بدن، تکنیک‌های صرفه‌جویی در انرژی و راهکارهایی برای جلوگیری از سقوط و آسیب دیدگی می‌شود.
یکی دیگر از جنبه های مهم فیزیوتراپی سکته مغزی استفاده از تجهیزات و فناوری تخصصی برای افزایش نتایج توانبخشی است. این ممکن است شامل ابزارهایی مانند میله های موازی، تردمیل با سیستم های پشتیبانی وزن بدن، دستگاه های تحریک الکتریکی و سیستم های واقعیت مجازی باشد. این ابزارها می توانند به چالش کشیدن و ایجاد انگیزه در بیماران و همچنین ارائه بازخورد فوری در مورد پیشرفت آنها کمک کنند.
روشهای جلوگیری
- مدیریت فشار خون بالا، دیابت و سایر بیماری های زمینه ای.
- حفظ یک رژیم غذایی سالم سرشار از میوه ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین های بدون چربی.
- درگیر شدن در فعالیت بدنی منظم و حفظ آمادگی جسمانی.
- پرهیز از دخانیات و محدود کردن مصرف الکل.
- مدیریت استرس از طریق تکنیک های تمدد اعصاب و ذهن آگاهی.